Lateralizacja
Lateralizacja, to przewaga czynnościowa jednej strony ciała nad drugą. Większa sprawność funkcjonalna prawej lub lewej strony ciała obejmuje pracę kończyn – ręki i nogi, a także narządów zmysłów – oka i ucha. Za określoną stronność odpowiedzialna jest przeciwległa półkula mózgu. Lateralizacja jest postępującym procesem, kształtującym się w toku rozwoju ruchowego dziecka.
Badanie dominacji ręki, nogi, oka i ucha pozwala na wyznaczenie wzorca lateralizacji. Przejawy dominacji stronnej obserwujemy już u małych dzieci, ale pełne diagnostyczne badanie możemy przeprowadzić u dzieci trzyletnich, kiedy dziecko osiąga odpowiedni poziom rozumienia instrukcji słownych, naśladownictwa i dojrzałości motorycznej.
Wzorce lateralizacji
Dominacja jednorodna – to przewaga wszystkich funkcji jednej strony ciała. Lateralizacja prawostronna wyraża się preferencją prawej ręki, nogi, oka i ucha. Oznacza to dominację lewej półkuli mózgu. Lateralizacja lewostronna, to dominacja lewej ręki, nogi, oka i ucha, za którą odpowiada dominująca prawa półkula mózgu.
Dominacja niejednorodna – zwana lateralizacją skrzyżowaną występuje wówczas kiedy mamy do czynienia z preferencją części ciała znajdujących się po przeciwnych stronach, np. prawej ręki, prawej nogi oraz lewego oka i ucha. Osoby leworęczne mogą mieć dominujące prawe oko i ucho. Różnorodność rodzajów dominacji oznacza bardzo często problem współdziałania ze sobą poszczególnych kończyn i narządów zmysłów.
Dominacja nieustalona – czyli obustronność – kiedy mamy do czynienia z brakiem przewagi stronnej i wykonywaniem czynności naprzemiennie np. raz prawą, a raz lewą ręką.
Prawidłowo rozwijające się dziecko powinno wykazywać wyraźną preferencję jednej ręki, nogi, oka i ucha około czwartego roku życia.
Negatywne skutki oburęczności
Długo utrzymujący się brak dominacji stronnej, szczególnie oburęczność, ma bardzo negatywny wpływ na proces rozwoju mowy, a potem na naukę czytania i pisania. Oburęczne dzieci mogą mieć trudności w osiąganiu sprawności artykulacyjnej głosek skutkujące opóźnionym rozwojem mowy, kłopoty z koncentracją, zapamiętywaniem słów, szybką dekoncentracją podczas słuchania tekstów czytanych. Dzieci te uruchamiają bowiem prawopółkulowe strategie przetwarzania języka. Im szybciej pomożemy dziecku wybrać dominującą rękę, tym wcześniej będzie ono gotowe do rozumienia i nadawania mowy, będzie mogło prawidłowo kształtować swoje emocje, zachowanie i pozytywny obraz własnej osoby.
Dzieci z nieustaloną, skrzyżowaną i lewostronną lateralizacją wymagają ćwiczeń stymulujących w celu uniknięcia kłopotów z nauką czytania i pisania. Powinny to być ćwiczenia koordynacji wzrokowo – ruchowej, analizy i syntezy wzrokowej, porządkowania od lewej do prawej zgodnie z kierunkiem czytania, a także ćwiczenia sekwencji ruchowych, wzrokowych i słuchowych oraz pamięci symultanicznej i sekwencyjnej.